Al in 1911, toen de beweging hier nog maar net begonnen was, kwamen er al van dit soort romans uit van bekende auteurs zoals Johan H. Been en Kees Valkenstein en kwamen zelfs al vertalingen op de markt van Padvindersboeken uit andere landen. Befaamde uitgevers als de Gebroeders Kluitman uit Alkmaar en G.B. van Goor en zonen uit Gouda profiteerden bliksemsnel van de nieuwe rage om te 'padvinderen' en het is leuk te zien hoe de romans uit die allereerste tijd verschillen van de later verschenen boeken. Knappe illustratoren werkten mee, zoals J.H. Isings (die we kennen van de school-platen) en Titus Leeser (die zelf superscout was en woodbadge training gaf in Ommen). In de afgelopen jaren hebben enkele verzamelaars van dit type romans een complete inventarisatie gemaakt van wat er in Nederland tussen 1910 en nu is verschenen. Niet alle 300 boeken uit hun lijst kunnen we laten zien. We moesten een selectie maken en dat is, vinden wij, aardig gelukt. We nodig en u graag uit om zelf te komen kijken en even terug te gaan naar de tijd dat u zelf deze boeken met rode oortjes zat te lezen.

De alleroudste exemplaren

Zoals u weet nemen we het jaar 1910 als het geboortejaar van Scouting in Nederland. Toen reisde de patrouille Boy Scouts uit Oxford rond, toen werden in Den Haag de Jonge Verkenners opgericht en aan het eind van het jaar startte in Amsterdam de eerste patrouille Padvinders. In het jaar 1911 volgde de groei: in zo'n 40 gemeentes werden troepen opgericht. Wist u dat er in datzelfde jaar 1911 maarliefst 8 boeken in omloop kwamen met het woord Padvinder in de titel? Die alleroudste romans zijn natuurlijk de pronkstukken van de nieuwe tentoonstelling. De klassieke illustraties voorop getuigen van de ouderdom van deze romans en de butsen en krassen herinneren eraan hoe intensief de jonge lezers met deze boeken omgingen. 

 

Romans in een prachtband

Uitgever Kluitman wond er in zijn reclame geen doekjes om: wat deze firma speciaal voor de jeugd in omloop bracht, was het neusje van de zalm. Op onze tentoonstelling kunt u met eigen ogen zien dat de boeken uit Alkmaar beslist het aanzien (en het lezen) waard zijn. Naast de 100% Scouting titels laten we ook wat andere romans met kampeeravonturen zien, zoals 'Het Jongenskamp' uit 1910, een voor die tijd revolutionair verhaal dat aangeeft hoezeer deze uitgever de geest van de tijd aanvoelde. 

Goedgekeurde avonturen

De Rooms Katholieke kerk waakte over de kinderzieltjes en had een speciale dienst die de jeugdlectuur keurde. Dat leverde bijzondere boeken op. Vanaf 1930 vormden de R.K. Verkenners een sterk groeiend onderdeel van de vereniging De Nederlandse Padvinders. Vanaf die tijd kwamen ook dit soort romans in omloop. 

Een eigen uitgeverij

In 1948 startte de N.P.V. een eigen uitgeverij die zich specialiseerde in verantwoorde jongensboeken. Het begon met 'Boeken met de lelie' en een serie dierenverhalen. Het grote succes kwam met de uitgave van de kleine Juniorboeken, die slechts drie kwartjes kostten. De eerste series van 12 zaten in een speciaal rekje van karton of (later) van metaal. Die dingen zijn een halve eeuw later echt zeldzaam en daarom zijn we trots ze te kunnen tonen. Uitgeverij De Verkenner was tot 1963 actief en bracht in totaal zo'n 200 titels in omloop.    

 

Meisjesboeken schaars

Het ligt niet aan ons, dat er op de tentoonstelling maar zo weinig meisjesboeken zijn. Wat we laten zien, is echt het enige dat er ooit in ons land verscheen over en voor onze Padvindsters en Kabouters. De meest succesvolle schrijfster was Riek Goudappel-Bos, die in 1947 'Wees Bereid' schreef en daarna de Josje serie. Josje's proefkamp uit 1949 was zelfs het beste jeugdboek en markeerde het 50-jarig bestaan van uitgever Boom Ruygrok.

 

Echt gebeurd

Dat niet alle verhalen uit de duim gezogen zijn, blijkt als u in de vitrine kijkt met boeken die echt gebeurde avonturen beschrijven. Drie Amerikaanse Boy Scouts, die in Afrika wilde dieren gaan filmen. De Deense Verkenner Palle Huld, die in 44 dagen rond de wereld reist. En niet te vergeten de Nederlandse Argonauten, die de tocht van Jason en zijn helden opnieuw volvoerden. In dit soort boeken zijn foto's opgenomen. Die van de Amerikanen in Afrika zijn te zien, compleet met een brief van een van de deelnemers van toen.

 

Mooie plaatjes

Die maken een kinderboek extra waardevol. Vandaar dat we een greep hebben gedaan uit de mooie en minder mooie illustraties, zodat u zelf uw favoriete tekenaar kunt kiezen. Een goedmakertje, omdat u bij deze expositie verder alleen de kaft te zien krijgt. Ook in dit bulletin zijn tekeningen uit de geëxposeerde boeken te zien.